တၢ်ထုကဖၣ်ဒီး တၢ်ဆီတလဲ
၁၉၈၂ နံၣ်န့ၣ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် ခရ့းရှၢၣ်ဖူၤဟၣ်(Christian Führer) ဒုးအိၣ်ထီၣ် မုၢ်ဆၣ် တၢ်ထုကဖၣ်တၢ်ဘါ, ဖဲစ့းန့းကလး(St. Nicholas)တၢ်ဘါသရိာ်,လၢဝ့ၢ်လဲး(ပ)စး (Leipzig’s) န့ၣ်လီၤ. လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်မၤစုဆူၣ်ခီၣ်တကး အတၢ်မၤတဖၣ် ဒီးကီၢ်ကၠၢၢ်မနံၣ် မုၢ်ထီၣ် (East German)အတၢ်ပၢတၢ်ပြးလၢ အဆီၣ်သနံးထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အပူၤ ပှၤစှၤဂၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ် အသး ဒီးဃုထုကဖၣ်ယွၤလၢ တၢ်မုၢ်တၢ်ပၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တုၤပှၤဟဲဘါယွၤဒီး ထုကဖၣ်တၢ်ဖိတဖၣ် အနီၢ်ဂံၢ်အါထီၣ်ဒီး ပှဲၤတလၢကွံာ် တၢ်ဘါသရိာ်အချၢဒၣ်လဲာ် အဝဲသ့ၣ် တပာ်သူၣ်ပာ်သးဒံးဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤခိၣ်မၠူၣ်န့း(communist)တဖၣ်လၢ အန့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤတဖၣ် အိၣ်ခိးကွၢ် အဝဲသ့ၣ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါအီးကထိဘၢၣ် ၉ သီ, ၁၉၈၉ နံၣ်န့ၣ်, ပှၤအဂၤ နွံကလး ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးဒီး ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ထီဒါ တၢ်ပၢတၢ်ပြးလၢ တၢ်မုၢ်တၢ်ခုၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ကၠၢၢ်မနံၣ်အပှၤပၢၤကီၢ်အဂၤ ဃုကထိ ဆၢထၢၣ်အိၣ်ခိး ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢ တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်မ့ၢ်တၢ်အိၣ်ထီၣ်ဒီး ကမၤဆၢက့ၤတၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ထီဒါတၢ်မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်အဃိ ပှၤမၤလိတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဖၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ မုၢ်တနံၤအံၤ…
ယွၤအတၢ်တိၢ်နီၣ်ဖံးဃာ်တၢ်န့ၣ် တလီၤတုာ်လီၤကာ်ဘၣ်
ၦၤတဂၤအိၣ်ဒီး အ့ထၢၣ်နဲးကျိာ်စ့ ဘ့းကွဲ(န) (Bitcoin) လၢ အလုၢ်အပှ့ၤအိၣ်ဒီး ဒီလၣ်အကကွဲၢ် ၄၀၀ ဘျဲၣ် ဘၣ်ဆၣ် သူဝဲ တန့ၢ်အဃိ ကဲထီၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသးပ့ၤနီၣ်ဝဲဒၣ် ကျိာ်တၢ်ကတိၤခူသူၣ်(password) လၢကနုာ်ဆူ စဲးဖီကဟၣ်လၢအကျိာ်စ့ ပာ်ဖှိၣ်အိၣ်တၢ်အပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ. အဝဲဆှၢလီၤဝဲ ကျိာ်တၢ်ကတိၤခူသူၣ် တုၤအဘျီတဆံ မ့ၢ်တဘၣ်ဘၣ်ဒီး စဲးတဖျၢၣ်အံၤ အကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ကမၤဟးဂီၤကွံာ် ကျိာ်စ့အဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ်ခဲလၢာ်အဃိ အစုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ် ကလီၤမၣ်ကွံာ်ဝဲတစိၤသးန့ၣ်လီၤ. အနံၣ်တဆံအတီၢ်ပူၤ တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤဘၣ်အီၤ ဒ်သိးကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဝဲ ကျိာ်တၢ်ကတိၤခူသူၣ်အံၤ, ဒ်အမ့ၢ် တၢ်လၢပာ်ဖှိၣ်ဃာ်ဝဲဒီး တၢ်လၢ ကဆီတလဲအတၢ်အိၣ်မူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဂုာ်ကျဲးစၢၤ မၤဝဲကျိာ်တၢ်ကတိၤခူသူၣ် ၈ ဘျီ ဝံၤလံ ဒီးအတၢ်ကမၣ်ဝဲ ကိးဘျီဒဲးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ် အဝဲကအုကစွါဝဲလၢ တချုးအကျိာ်စ့တဖၣ် ကလီၤမၢ် ဒ်မ့ၣ်အူလုၢ်အသိးဘၣ်န့ၣ် ကဘၣ်ကျဲးစၢၤ ဃုသ့ၣ်ညါ ကျိာ်တၢ်ကတိၤခူသူၣ်အဂီၢ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် အိၣ်တ့ၢ်ဒၣ်ခံဘျီဧိၤန့ၣ်လီၤ.
ပမ့ၢ် ပှၤလၢအသးပ့ၤနီၣ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီဘျီ ပသးပ့ၤနီၣ်တၢ်အဆံးဖိတဖၣ် (မ့ၢ်…
တၢ်လၢ ထဲသးစီဆှံဧိၤမၤသ့
ဖဲတၢ်စံးကတိၤလိာ်သး ဘၣ်ဃးဒီးသးမုာ်စီဆှံအဂ့ၢ် လံာ်တဘ့ၣ်, ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ ယၣ်ကၠၢၣ် မီးမၢၣ် (Jürgen Moltmann) အသးအိၣ် ၉၄ နံၣ်န့ၣ်,ဒီးမ့ၢ်ပှၤကၠၢမၢဖိလၢအမၤလိ ယွၤဂ့ၢ်ပီညါန့ၣ် ပှၤထံၣ်လိာ်သံကွၢ်တၢ်တဂၤ သံကွၢ်အီၤလၢ “နထိၣ်ဂဲၤထီၣ်သးစီဆှံဒ်လဲၣ်. ဘၣ်အီၤကသံၣ်ဖီၣ်ဧါ. ကသံၣ်ကသီအခီပနံၣ်တဖၣ် ဟဲစိာ်ဆှၢသးစီဆှံဧါ”န့ၣ်လီၤ. မီးမၢၣ် အမဲာ်တကျိာ်ထီၣ်, ဂံာ်ဂုာ်အခိၣ်, ဒီး စံးဆၢလၢ တၢ်နံၤကမှံ ဒ်အကလုၢ်ထီၣ်ခိလၢ ကၠၢမၢကျိာ် “ယမၤမနုၤကသ့လဲၣ်. တဘၣ်မၤတၢ်နီတမံၤတဂ့ၤ. အိၣ်ခိးသးစီဆှံ, ဒီးသးစီဆှံ ကဟဲဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”
မီးမၢၣ်ပာ်ဖျါဂ့ၤထီၣ် ပတၢ်နာ်ပၢၢ်လၢအကမၣ်တၢ်တမံၤလၢ အမ့ၢ်ပနာ်လၢ ပဂံၢ်ပဘါ ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါစဲၣ်နီၤတဖၣ်န့ၣ် ဒုးကဲထီၣ် ကယဲၢ်တၢ်ခဲလၢာ် ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်မၤတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် စးထီၣ်သီ အဆၢကတီၢ်, ပှၤကညီအတၢ်ကူၣ်ကျဲၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ကဲခိၣ်ကဲနၢ်လၢ အလီၤဆိကမိၣ်ဒိၣ်အဃိ မ့ၢ်ဂ့ၤ တမ့ၢ် တၢ်နီတမံၤအဃိဘၣ်. တၢ်န့ၣ်တဖၣ် အလီၢ်န့ၣ်, မၤတၢ် ၂:၂ ပာ်ဖျါဝဲ သးစီဆှံ ဟဲတုၤဃီဝဲ “ဒ်ကလံၤမုၢ်ဟဲသီၣ်ဝဲအသိး” ဆူအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် လၢအပျံၤတၢ်,…
ယမ့ၢ် မတၤလဲၣ်
ဖဲ ၁၈၅၉ နံၣ်န့ၣ်, ကၠီးရှဝါ အ့ၣ်ဘရၣ်ဟၣ် နီၣ်တဲၣ် (Abraham Norton) ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲဒီး တဲဖျါလီၤအသး လၢအမ့ၢ် ကီၢ်အမဲရကၤဘီမုၢ်စီၤပၤ တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. အဝဲဃုန့ၢ် ကျိာ်စ့, ဒီး အတၢ်အိၣ်မူလဲၤထီၣ်လဲၤထီဝဲအသိး, အတၢ်ထူးတၢ်တီၤတဖၣ် ဆှူကွံာ်ဝဲလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲလၢ ဝ့ၢ်စၢၣ်ဖရဲၣ်စ့းစကိၣ်(San Francisco) တၢ်ဆှၢထီၣ်ဆှၢလီၤ တၢ်လၢ ကဘီပနံာ်ကါ တၢ်မၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲအဲၣ်ဒိးဝဲ အတၢ်မ့ၢ်တၢ်အသီ ဒ်အမ့ၢ်အမဲရကၤဘီမုၢ်စီၤပၤ အဆိကတၢၢ်တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ စၢၣ်ဖရဲၣ်စ့းစကိၣ် ဟါခီတၢ်ကစီၣ်စဲကျံးပာ်ဖျါဝဲ “ဘီမုၢ်စီၤပၤ” နီၣ်တဲၣ် အတၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါတၢ်အဂ့ၢ်န့ၣ်, ပှၤဖးတၢ်ကစီၣ်ဖိအါဂၤနံၤဘၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ. နီၣ်တဲၣ် ပာ်ဖျါဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ အတၢ်ပညိၣ်လၢကဘှီဘၣ်က့ၤ ပှၤတဝၢပူၤ တၢ်လၢအဟးဂီၤတဖၣ် ဒီးစဲကျံးထုးထီၣ်အကျိာ်စ့ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ကွဲးလံာ်ဆူ နီၢ်ပၤမုၣ် ဘ့းထိရံၤယၢၣ် (Victoria) အအိၣ် ဒီးဃ့ဖျီအသးဒီးအီၤ ဒ်သိး ကပာ်ဖှိၣ်အဝဲသ့ၣ်အဘီအမုၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲကူသိးဝဲ စီၤပၤအသုးမုၢ်အဆ့ကူဆ့ကၤတဖၣ် လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ပှၤတ့ဆးတၢ်ဖိတဖၣ် မၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤခိးကွၢ်ထံတၢ်တဂၤစံးဝဲ ပမ့ၢ်ကွၢ် နီၣ်တဲၣ် “ဒီတဂၤညါန့ၣ်…
ဟံၣ်လၢ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးအိၣ်ဆိးဝဲ
အပူၤကွံာ်နံၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပဟဲက့ၤစိာ် သၣ်မံယီၤဖါသူတဒုလၢအမံၤမ့ၢ် ကၠူနိၣ်(Juno) လၢလီၢ်ကဝီၤ အဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိအိၣ်ကဒုတၢ်အလီၢ်လီၤ. ယမ့ၢ်စံးဘၣ်တီတီန့ၣ်ဒီး ယအဲၣ်ဒိးတဲလၢ သၣ်မံၤယီၤအံၤ ကမၤစှၤလီၤ ယုၢ်ဖိတဖၣ် အနီၢ်ဂံၢ်လၢ ဟံၣ်ပူၤဘၣ်ဆၣ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂၤတဖၣ် အဲၣ်ဒိးပာ်အီၤ ဒ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ အလီၤအဲၣ်တကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိး ကၠူနိၣ် ကမၤလိန့ၢ် ဟံၣ်အံၤမ့ၢ်အဟံၣ်, ဒီးတၢ်လီၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢအဟ့ၣ်အီၤတၢ်အီၣ်ဒီးအတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်န့ၣ် ပှၤကွၢ်ထွဲ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ အဝဲၤလီၢ် ဟ့ၣ်လီၤပှၤ တၢ်နဲၣ်ကျဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး လၢတၢ်အခီၣ်ထံးတနွံအတီၢ်ပူၤ ပကဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤ ဒုးအီၣ် တၢ်အီၣ်အကျိၤအကွံာ် ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤ ဒ်သိးအံၤန့ၣ်ဒီး ကၠူနိၣ် မ့ၢ်ဟးဆူတၢ်လီၢ်အဂၤဒၣ်လဲာ် အကတၢၢ်န့ၣ် ကဟဲက့ၤဆူဟံၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ပမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါပဟံၣ်နီၢ်နီၢ်ဘၣ်န့ၣ်ဒီး ပကဘၣ်တၢ်လ့ပစီၦၤလၢ တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ်, တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံဒီး တၢ်အိၣ်မူအခီပညီတဖၣ်လၢ တၢ်ဟးဝ့ၤဟးဝီၤ တၢ်ကလီကလီအပူၤန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်သးအိၣ်ဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်အိၣ်မူအမ့ၢ်အတီအဂီၢ် ယိၤ ၁၅:၄ အပူၤ ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးစံးဝဲ “အိၣ်ဆိးသုဝဲလၢယပူၤ”န့ၣ်လီၤ. ပှၤသိၣ်လိလံာ်စီဆှံ ဖရဲးဒရံး ဒဲ ဘရူနၢၣ် (Frederick Dale…
ကစၢ်ယွၤ သ့ၣ်ညါၦၤ
တယံၥ်ဒံးဘၣ်အခါ ယထံၣ်မံးခ့လါကၠလိၣ်(Michelangelo)အတၢ်ဂီၤစိးပျၤ“မိၤရှ့” အဂီၤတဘ့ၣ်, လၢအပၥ်ဖျါတၢ်ဘူးဘူးဖိန့ၣ်, ယထံၣ်တၢ်အကမိၥ်ဆံးဖိတခါလၢ စီၤမိၤရှ့အစုဒုၣ် လၢစုထွဲတကပၤအလိၤလီၤ. ညၣ်ထူၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်မၤဒိၣ်ထီၣ်စုမုၢ်ခီၣ်မုၢ်ဆံးဆံး, ဒီးတၢ်မၤဆံးလီၤတၢ်လၢ အဖျါထီၣ်ဒၣ်ဖဲ ပှၤယူၥ်ထီထီၣ် အစုမုၢ်ဆၣ်အခါ လီၤ. မံးခ့လါကၠလိၣ်, ပှၤလၢဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤ ဒ်ပှၤစဲၣ်နီၤ လၢအစိးပျၤက့ၢ်ဂီၤ ပနၢ်ပၢၢ်တညီတဖၣ် အလီၤတံၢ်သ့ဝဲတဂၤအံၤ, ဟ့ၣ်တၢ်ပလီၢ်သးဆူ ပှၤကညီမိၢ်ပှၢ်လၢ အစိးပျၤဝဲန့ၣ် အဂ့ၤကတၢၢ်, ဖၢနုၥ်က့ၢ်ဂီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ပှၤအါဂၤတပၥ်သူၣ်ပၥ်သးဘၣ်ဝဲတဖၣ်လီၤ. မံးခ့လါကၠလိၣ်သ့ၣ်ညါ ပှၤကူပှၤကညီအမိၢ်ပှၢ် လၢပှၤစိးပျၤတၢ်အဂၤ စှၤဂၤဧိၤသ့ၣ်ညါဝဲတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အဆံးကိၥ်ဖိလီၤတံၢ်လၢ အဝဲစိးပျၤတၢ်လၢ လၢၢ်ကြဲနဲး(granite)တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်အတၢ်ကျဲးစၢးလၢ ကပၥ်ဖျါတၢ်ယိၥ်ယိၥ်အဂီၢ် - ၦၤကညီအသး, ၦၤကညီအတၢ်မူ လၢတၢ်ညါပူၤလီၤ. မ့မ့ၢ်ဖဲအံၤဒု, မံးခ့လါကၠလိၣ်လီၤတိၢ်ဝဲထီဘိလီၤ.
ထဲဒၣ်ကစၢ်ယွၤတဂၤဧိၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါပှၤကူပှၤကညီအသး အတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ယိၥ်ယိၥ်လီၤ. တၢ်တမံၤလၢ်လၢ်လၢ ပထံၣ်လိၥ်သးတဂၤဒီးတဂၤန့ၣ် ဖဲကထုးန့ၢ်သး ထဲလဲၣ်ဂ့ၤ ထဲလဲၣ်ဂ့ၤ အတွးတအိၣ်ဘၣ်. မ့ၢ်ဒၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအကဒုဖိတခါဧိၤလီၤ. မ့မ့ၢ် ကစၢ်ယွၤထံၣ် တၢ်ယိၥ်န့ၢ်တၢ် အကဒုတက့ၢ်လီၤ. ယံး ၁၂:၃…
တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ မဲာ်ထံမဲာ်နိအကျါ
ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်လီလံာ်ပရၢ(email)တဘ့ၣ် လၢသးစၢ်ခွါတဂၤ,အိၣ်ဝဲဆိးဝဲဒၣ်လၢ ကီၢ်အဲးကလံး (England), ဖိတဂၤလၢအပာ်ဖျါထီၣ်အပၢ်(အသးအိၣ် ၆၃ နံၣ်)တဂၤ ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်, ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဝဲလၢအသးသမူအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်တထံၣ်လိာ်ပသးလၢမဲာ်သကိးမဲာ် နီတဘျီဘၣ်ဆၣ်, အပၢ်ဒီးယၤ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် တၢ်ဘၣ်ထွဲ အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိအံၤ သးအိၣ်မၤဖှံထီၣ် အပၢ်အသး, ဃ့ကညးယၤ ဒ်သိးယကဆှၢလီၤ တၢ်ဂီၤမူလၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ဃုာ်ဒီးတၢ်ထုကဖၣ် လၢပၢ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်သးအိၣ်နီၢ်နီၢ်အပူၤ ယတ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဂီၤမူလၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်ကစီၣ်ဖုၣ်ကိာ် ဃုာ်ဒီးတၢ်ထုကဖၣ် ယါဘျါတၢ်တယုၢ်န့ၣ်လီၤ. ယဘၣ်တၢ်တဲက့ၤယၤလၢ အပၢ်န့ၣ် ကွၢ်တၢ်ဂီၤမူအံၤ ဒီးဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. တဘျုးသီဖိန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ကဒီး လီလံာ်ပရၢလၢအစံးဘၣ်ယၤ အပၢ်န့ၣ် အသးသမူ ဟးထီၣ်ကွံာ်အဂ့ၢ်အဃိ မ့ၢ်တၢ်သးအုးလၢယဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပၢ်အံၤ, ဖီၣ်လာ်ဝဲအမါအစု ဖဲအသးသမူဟးထီၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ခီဖျိလၢ တၢ်အဲၣ်ဒ်သိးအံၤဒီး, တၢ်သးသမူလီၤမၢ်ဒ်သိးအံၤအဃိ ယသးဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဟံၣ်ဖိဃီဖိ အတၢ်လီၤမၢ်လၢ အမ့ၢ် ဝၤတဂၤ, ပၢ်တဂၤအံၤန့ၣ် ဆိကဲာ်ဆိးလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပနၢ်ဟူဘၣ် ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူးစံးဝဲဒၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး…
တၢ်အဲၣ်လီၤဂာ်ဒ် မ့ၣ်အူလၣ်
ပှၤကွဲးထါ, ပှၤတ့တၢ်ဂီၢ်, ဒီးပှၤစဲးကျံးထုးထီၣ်လံာ်လဲၢ်, အမံၤ ဝ့လယၢၣ် ဘလံး(ခ) (William Blake) သူၣ်ဖှံသးညီဝဲ အတၢ်ဒိးတ့ဒိးဖျီအသးဒီး အမါ ခဲးသရံ (Catherine) လၢ အနံၣ် ၄၄ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် ဒိးတ့ဒိးဖျီအသးအနံၤ တုၤ အတၢ်သံဖဲ ၁၈၂၇နံၣ်, အဝဲသ့ၣ် မၤသကိးတၢ်သဃဲၤသဃဲၤန့ၣ်လီၤ. ခဲးသရံ မၤအါထီၣ် တၢ်အလွဲၢ်တဖၣ်လၢ ဝ့လယၢၣ်အတၢ်တ့တဖၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ် အတၢ်အဲၣ်ဟ့ၣ်လီၤအသး ဒုးအိၣ်ဂၢၢ်အိၣ်ကျၢၤအဝဲသ့ၣ် ဖဲနံၣ်လၢဘၣ်ဖှီၣ်ဘၣ်ယာ်ဒီး တၢ်တၤတၢ်အဂုၤအဂၤ အဆၢကတီၢ်တဖၣ် ဒၣ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တဂ့ၤလၢၤဘၣ် ဒီးအတၢ်အိၣ်မူ လၢခံကတၢၢ်အနွံအပူၤဒၣ်လဲၣ်န့ၣ် ဘလံး(ခ)ပၢၤဃာ်အတၢ်တ့တၢ်ဂီၤ ဒီးလၢခံကတၢၢ်တ့ဝဲမ့ၢ် အမါအမဲာ်သၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ၄ နံၣ် အလီၢ်ခံႇ ဖဲခဲးသရံသံ အဆၢကတီၢ် အစုပူၤ ဖီၣ်တံၢ်ဃာ်ဝဲစၢၢ်ဘိ လၢအမ့ၢ်အဝၤအတၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤနီၢ်ဒီမါဝၤခံဂၤအတၢ်အဲၣ်လၢ အဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤ တၢ်အဲၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါအီၤလၢ လံာ်တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်အတၢ်သးဝံၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးဖဲလံာ်တဘ့ၣ်အံၤ ပာ်ဖျါတၢ်အဲၣ်လၢ အဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး…
တၢ်မၤကတၢၢ်တၢ်လၢ တၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်
ပိာ်မုၣ်တဂၤလၢအမံၤမ့ၢ် မဲၢ်ကူ (Man Kaur), ဖဲအဝဲအသးအိၣ် ၁ဝ၃ နံၣ်န့ၣ် နုာ်လီၤသတြီၤတၢ် ဒ်ကီၢ်အ့ဒံယါ (India) ပိာ်မုၣ်ပှၤလိာ်ကွဲတၢ်လၢအသးပှၢ်ကတၢၢ်တဂၤ ဖဲ ၂ဝ၁၉ နံၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် မၤစတၣ် တၢ်ဃ့ပြၢ ခၠဲၣ်ပံၣ်ယၢၣ်ရှ့း (World Masters Athletic Championship) ဖဲကီၢ်ပိၣ်လၣ် (Poland) န့ၣ်လီၤ. လီၤလီၤဆီဆီလီၤ, ကူ ဒိးန့ၢ်တၢ်မၤနၢၤထူ(ခိၣ်ဖးတၢ) အပနီၣ်လၢ တၢ်ပြၢလွံၢ်မံၤအပူၤ (တၢ်ကွံာ်သီမှံ, တၢ်ကွံာ်ထးဖျၢၣ်, မံထၢၣ် ၆၀ တၢ်ဃ့ၢ်သဖှိပြၢ, ဒီးမံထၢၣ် ၂ဝဝ တၢ်ဃ့ၢ်ပြၢ) တဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဒီးတၢ်လၢအလီၤကမၢကမၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်န့ၣ် အဝဲဃ့ၢ်ဝဲ ချ့န့ၢ်ဒံး ဖဲအပူၤကွံာ် ၂ဝ၁၇ နံၣ် အတၢ်ဃ့ၢ်လၢတၢ်ပြၢအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဖံဖးဒိၣ်လၢအသးအနံၣ် ၁ဝဝ ဘျဲၣ် (နုာ်လီၤလံဆူနံၣ်ကယၤအသီတခါအပူၤ), ကူ အံၤ ဒုးနဲၣ်ဝဲလၢ ပကမၤကတၢၢ်တၢ် လၢတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤတၢ်မၢဖိစီၤပီလူး ကွဲးန့ၢ်အပျဲၢ်သးစၢ် စီၤတံၤမသ့း ဘၣ်ဃးအဝဲအတၢ်နုာ်လီၤ ဘၣ်လံဆူ…
နာ်န့ၢ်ယွၤလၢ ပခါဆူညါအဂီၢ်
ဖဲ ၂၀၁၀ နံၣ်န့ၣ် ပှၤလၢအမံၤမ့ၢ် လး(စ)လိၣ်ဟဲယဲး(Laszlo Hanyecz) ပှ့ၤစ့ဒိး ဘံးခွါ (bitcoin)-စ့သနူ(စ့လၢပှၤသူအီၤလၢ ဆဲးကျိးန့ၢ်တီၤအသနူ) ဒီးအဝဲပှ့ၤန့ၢ် ကိၣ်ပ့ၣ်စၢ် (pizzas) ခံခါ (၂၅ ဒီလၣ်) လၢဘံးခွါအဘ့ၣ် ၁၀,၀၀၀(တကလး)န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢစ့အလုၢ်အပှ့ၤထီၣ်အဃိ တၢ်လၢပှၤပာ်ဝဲတဖၣ် ကၢပှ့ၤလီၤဝဲလၢ ဒီလၣ် အါန့ၢ် အကကွဲၢ်ယဲၢ်ကယၤလီၤ. စ့အလုၢ်အပှ့ၤထီၣ် ဒ်မူဖျၢၣ်ယူၤအသိးလီၤ. အဝဲပှ့ၤကဒီးဝဲ ကိၣ်ပံၣ်စၢ် ဒီးစူးကါဝဲ ဘံးခွါအဘ့ၣ် ၁၀၀,၀၀၀ (တကလီၢ်) န့ၣ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ် ပၢၤဃာ်ဒၣ် ဘံးခွါစ့သနူတဖၣ်အံၤန့ၣ် ကအိၣ်ဒီးအစ့ဘ့ၢ်လယၢၣ် အဘျီဃုဆံဃိးဘျီ ဒီးအဝဲကကဲထီၣ် ပှၤအကဲဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢအကျါတဂၤလီၤ. တၢ်န့ၣ် ကမၤအသးဖဲ အဝဲမ့ၢ်သ့ၣ်ညါဆိ တၢ်ကမၤအသးတဖၣ်လီၤ.
ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်, ဟဲယဲး(Hanyecz)တသ့ၣ်ညါတ့ၢ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်လီၤ. ပဝဲနီၤတဂၤမးသ့ၣ်ညါတသ့ဘၣ်. တၢ်ကျဲးစၢးနၢ်ပၢၢ်ခါဆူညါဒီး ပၢဃာ်တၢ်အဂီၢ် စံၣ်တဲၤ ၁၀:၁၄ အပူၤ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်တဲတၢ်ဘၣ်ပှၤလၢ “တၢ်ကမၤအသးန့ၣ် ပှၤတသ့ၣ်ညါနီတဂၤဘၣ်”န့ၣ်လီၤ…